موسسه گنجینه سرزمین پارس

در مورد هسته اولیه شهر شیراز چنین می­توان گفت در بسیاری از منابع و اسناد تاریخی از دوره­های گوناگون حکمرانی دیلمیان، اتابکان فارس، سلجوقیان، صفویه ، زندیه و قاجاریه از هسته اولیه شهر که همانا مسجد جامع عتیق بوده به کرات نام برده شده است.

امروزه از مجموعه بناهای کریم خانی تا محدوده آستان مقدس شاه چراغ (ع ) به عنوان هسته اولیه شهرشیراز نام می­برند.صاحبنظران و پژوهشگران شهری، ستون فقرات شهر قدیم شیراز را شامل محدوده­ای می­دانند که از دروازه اصفهان و بازار وکیل شروع شده و با دربرداشتن آثارتاریخی دوره زندیه در ادامه تا حرم شاه چراغ (ع) و مسجد جامع عتیق و مسجد نو کشیده شده و سپس تا دروازه شاه داعی و کل شاهزاده قاسم امتداد می­­یابد که در مجموع به همراه محلات و بافت های مسکونی اطراف این محدوده پیکره اصلی شیراز قدیم را به نمایش  می­گذارند.

محدوده این بافت تاریخی همان دروازه ها و حصار و برج و باروی قدیمی شهر شیراز در دوره زندیه می­باشد که در جریان توسعه شهری و از بین رفتن حصار تاریخی شهر در دوره­های پس از حکومت زندیه، گذرهای  اصلی کماکان باقی مانده است و به جای حصار قدیمی اطراف شهر در بسیاری از گذرها و دروازه های اصلی شهر، خیابان­های جدیدی کشیده شد.

با تغییر و تحولاتی که از سال 1309 تا 1320شمسی در فضای شهری ایران رخ داد که منجر به ورود اتومبیل به جوامع شهری از جمله شهر شیراز گردید و لذا همین عامل باعث احداث خیابان­های سراسری در درون بافت قدیم شیراز در حاشیه شمالی و جنوبی آن گردید.

  با این وجود بافت قدیم شیراز همچنان چهره­ی اصیل خود راحفظ نموده و هم اکنون این خیابان­ها به عنوان محور­های ارتباطی بین بافت قدیم و جدید شهر عمل می­کنند و از جایگاه ویژه­ای برخوردار هستند، به طوری که در محل  دروازه­های قدیمی شهر در حال حاضر فلکه و میدان  و چهارراه اصلی ایجاد شده است. تمرکز بناهای تاریخی ارزشمند که در حال حاضر در این محدوده 360 هکتاری  بافت قدیم شهر قرار گرفته اند، نقش موثری در جذب گردشگر داخلی و خارجی داشته اند.