موسسه گنجینه سرزمین پارس

چنانچه می­دانیم در دوران قدیم یکی از عوامل شکل­دهنده در ساختار شهرهای سنتی دروازه­ها بودند و در این دوران دروازه­ها نقش ورودی و محل گذر از بیرون به درون شهر را ایفا می­کردند. بسیاری از فعالیت­های اجتماعی و حتی آیینی در کنار این دروازه ها شکل می­گرفت و گذر اصلی شهرها عموما از دروازه ای شروع شده و به دروازه ای ختم می­شد.

می­توان گفت یکی از عناصر مشهود در ساختار بافت قدیم شیراز، دروازه­های شهر هستند که در هر دوره­ی تاریخی توسعه یافته و به تدریج متحول شده اند. اگر چه شیراز در حال حاضر دروازه­ای به جز دروازه قرآن ندارد که آن­هم به صورت نمادین در شمال شهر خودنمایی می­کند.

دروازه قرآن هم از نظر قدمت و هم از دیدگاه شهرت عمومی از اهمیت ویژه ای برخوداربوده، بنابراین شیراز در زمره­ی شهرهای قدیمی ایران است که در طول تاریخ 1400ساله خود در برخی دوره­ها دارای برج و بارو و دروازه­های متعدد بوده است.

در منابع و اسناد تاریخی برای نخستین بار در دوره دیلمیان از دروازه قرآن و تنگ الله اکبر نام برده شده است. این دروازه تاریخی در آن زمان طاق مرتفعی بوده است که از سنگ ساخته و از بناهای زیبا و مستحکم قرن چهارم هجری به شمار می­رفته است. در زمان فرمان­فرمایی آل بویه هنگامی که عضد الدوله دیلمی در فارس می­کرد بنا به دستور او، بنای دروازه شیراز نهاده شد تا قرآنی را بر  بالای سر دروازه گذاشته شود تا مردم هنگام ورود وخروج از زیر قرآن  رد شوند و مسافران به برکت عبور از زیر آن به سلامت مسافرت خود را پایان ببرند.

به مرور زمان طاق این دروازه شکسته و تخریب شد تا این که در زمان کریم خان زند(1172-1193) مجددا این دروازه قدیمی بازسازی شد و در قسمت فوقانی آن اتاقکی ساخته شد و دو جلدقرآن نفیس به خط ثلث در آن قرار دادند. در زمان قاجاریه که چند زلزله شدید شیراز را تکان داد. این دروازه نیز آسیب­های فراوانی دید اما به وسیله زکی­خان نوری بازسازی و مرمت گردید.

این بنا تا سال1315شمسی برپا بود تا این که در طرح توسعه راه شمالی، این دروازه را که بر سر راه بود تخریب نموده و قرآن­های آن را به موزه پارس منتقل کردند. در سال1327شمسی یکی از بازرگانان مشهور شیراز به نام حاج حسین ایگار معروف به اعتمادالتجار موفق شد دروازه جدید قرآن را با فاصله کمی از دروازه قدیمی احداث نماید.